Het gaat al een poosje niet zo goed met de mentale gezondheid van jongeren in Nederland.
Jongere zijn is verdraait lastig in deze tijd en in de media wordt veel aandacht besteed aan psychische problemen van jongeren. Maar dat is niet de insteek waar ik in dit blog over wil schrijven. Er is nog iets aan de hand en dat gaat over zin en doel in het leven.
Jarenlange bezuiniging op de jeugdzorg. Een corona crisis waarbij Nederlanders en vooral ook jongeren in hun doen en laten werden beperkt. Het onderwijs laat te wensen over. Dan hebben we het nog niet eens over de milieucrisis, de huizenmarkt en de bedreiging van de vrede in de wereld.
Er is meer aan de hand
De sluiting van de scholen tijdens de corona pandemie. Wie dacht dat dat geen sporen zou nalaten in het leven van jongeren is ongelooflijk naïef! De avondklok, niet meer bij vrienden op bezoek. Een leven beperkt tot online les en thuis op de bank blijven zitten. Je kunt je achteraf terecht afvragen of er tijdens de corona pandemie maatregelen zijn genomen die meer schade dan goed hebben gedaan? En er is meer aan de hand want nu de coronacrisis over is zijn er nog wel meer crisis die op het bord van de jeugd zijn beland.
In elke samenleving zijn jongeren letterlijk en figuurlijk het kind van de rekening. Alles wat er in de wereld gebeurt heeft namelijk zijn weerslag op de jeugd. Zij zijn de generatie het ieder probleem dat wordt veroorzaakt ‘door voorgaande generaties’ voor hun kiezen krijgen. En als je dan een probleem hebt en je zoekt hulp; dan mag je in Nederland nog eens jaren wachten. Want de jeugdzorg werd de afgelopen jaren vooral gezien als iets waar je op kon bezuinigen.
Wanneer je verder kijkt dan je neus lang is en met jongeren spreekt, dan merk je dat dit niet het enige is waar jongeren mee kampen. Er is nog een andere bijna onzichtbare pandemie gaande onder jongeren. Een niet besproken pandemie die zich onder alle westerlingen maar vooral ook jongeren verspreid is die van een tekort aan zingeving!
Veel jongeren ervaren niet alleen de problemen maar ook doelloosheid. Als jongere ben je bezig jezelf te ontwikkelen. Je zit in een periode waarbij je heel snel bezig bent uit te vinden wie je nu eigenlijk bent! Juist daar schiet de moderne westerse samenleving tekort. Jazeker er zijn problemen, maar die zou je ook het hoofd kunnen bieden. Een belangrijke reden waarom dat nu zo moeilijk is dat is het tekort aan zin en doel! Waarom zou je er voor gaan?
Mentaal slecht is niet meteen mentaal ziek
De geestelijke gezondheidszorg kan haar werk in Nederland maar amper aan. Dat geld niet alleen voor jongeren. Iedereen die geestelijke hulp nodig heeft, die heeft er meteen een probleem bij; de geestelijke gezondheidszorg ‘GGZ’ kamp ook met een crisis. Maar er moet gezegd dat de jeugd van Nederland hier wel extra hard zijn neus tegen de muur van de samenleving stoot. Het lijkt alsof de mentale problematiek bij iedere generatie toeneemt. Deze problematiek lijkt te groeien met het afnemen van de zingeving.
De geestelijke gezondheidszorg heeft het druk, veel te druk. Dat is geen goede zaak. Maar een deel dan deze druk op de GGZ komt omdat psychiaters en psychologen zich nu ook bezig houden met vragen die vroeger bij de dominee of de pastoor op het bord lagen. Vragen over het doel en de zin van het leven horen eigenlijk niet thuis en de spreekkamer van de GGZ. Vroeger werden deze vragen gesteld in de studeerkamer van de dominee of pastoor.
Nu wil ik niet doen alsof alles in de jaren vijftig van de vorige eeuw beter was dan nu. Maar het leven was in die tijd eenvoudiger dan nu. Het leven was ook duidelijker. Je wist waarvoor je het deed. Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking ging nog naar de kerk. Als jongere groeide je daarmee op in een milieu met duidelijke mores en overtuigingen. De pastoor of dominee was in veel gezinnen een toeverlaat wanneer je vragen over het leven had. De kerkelijke gemeenschap was een bedding waarin je sociaal thuis was. Of die bedding je altijd gelukkig maakte? Nee natuurlijk niet. De samenleving was in die tijd ook benauwend en veel bekrompener dan vandaag. Maar het was wel duidelijk en deze duidelijkheid gaf naast bekrompenheid ook zekerheid en veiligheid.
Het ontsnappen aan de bekrompenheid
In de loop van de jaren vijftig van de vorige eeuw ontstaat er langzaam aan een sociale revolutie. De jeugd pikt het niet langer. Het leven was duidelijk maar had niet veel kleur voor de jeugd. Het was tijd om te ontsnappen aan de beknellende moraal. Jongeren begrepen dat het leven hun meer te bieden had dan de spreekwoordelijke spruitjeslucht. Nozems, provo’s en hippie op de Dam in Amsterdam waren het gevolg. In de provincie ging de revolutie wat milder te werk maar kwam ook daar op gang.
De generaties die na de jaren vijftig in Nederland opgroeiden kenden meer vrijheid en ruimte om te leven. De kerken waren langzaam maar zeker steeds minder in trek. De dominee of pastoor bepaalde telkens minder hoe de gelovige zijn of haar leven moest leiden.
Met de vrijheid die in de tweede helft van de vorige eeuw is bevochten tekent zich langzaam maar zeker ook een keerzijde af. Het kind lijkt met het badwater te zijn weggegooid. Met de bevochten vrijheid en openheid van de samenleving vloeit gelijktijdig de veiligheid, de duidelijkheid en ook het vertrouwen weg. Dit is een tendens die doorzet en effect heeft op de generaties die volgen.
Er is telkens minder sociale bedding. Er zijn geen duidelijke antwoorden meer op levensvragen. En de belangrijkste vraag: waar doe je het allemaal voor in het leven? Dat mag je vandaag de dag lekker zelf uitzoeken. De bekrompenheid van het kerkelijk leven bood veel mensen naast bekrompenheid ook geborgenheid, zekerheid en veiligheid. Met het ontsnappen aan de bekrompenheid zijn ook het vertrouwen, veiligheid en geborgenheid voor een groot deel, zo niet helemaal, weggevallen. Met alle vrijheden die we vandaag kennen is er een tekort aan ‘zin en doel’ in het leven ontstaan. Er is een chronisch tekort aan zingeving in het leven!
Een wereld van telkens meer mogelijkheden en vrijheden blijkt ook een wereld van meer leegte. Er zijn veel keuzes en weinig is zeker en vast. Tel daar de moderne crisis van een pandemie, matig tot slecht onderwijs, een ecologisch doemscenario en economische onzekerheid bij op. En als klap op de vuurpijl wordt de jongere opgezadeld met de grote levensvraag; wie ben ik?
Kinderen en jongeren worden in het diep water gegooid en moeten rondjes zwemmen zonder eerst te mogen pootjebaden en zwemles te krijgen.
Zingeving is nodig voor mentaal welzijn
Dat jongeren mentaal onwel worden is een eenvoudige optelsom. Wie hierdoor is verrast heeft de afgelopen zeventig jaar onder een steen geleefd. De oplossing voor de mentale problemen wordt gezocht in jeugdzorg en jeugd GGZ. Dit is zeker de plaats waar je hoort te zijn wanneer je door problemen echt niet meer functioneert. Maar het is ook een verlegenheidsantwoord. Een verlegenheidsantwoord van een samenleving, die de vrijheid die ze heeft bevochten, niet heeft weten te borgen in vertrouwen en betekenis van leven. Het is een legen vrijheid geworden en deze lege vrijheid schreeuwt om invulling zin en levensdoel.
Wanneer je niet meer functioneert heb je echt psycholoog of psychiater nodig. En daar hebben we in Nederland helaas een tekort aan. Maar niet alles wat er vandaag speelt is medisch. Niet elk mentaal probleem hoort bij een medisch behandelaar. Gebrek aan zin. Doelloosheid van het bestaan. Identiteitsproblemen. Moderne crisis in de wereld. Het zijn allemaal zaken die jongeren hinderen om goed en weerbaar in het leven op te groeien. Maar het zijn geen medische problemen.
Maar waar moet je terecht als het antwoord op jouw vragen zingeving is? Waar moet je heen als je jezelf afvraagt; waar doe ik het allemaal voor? Wat heeft het allemaal voor zin?
Het wiel wordt opnieuw uitgevonden
Het westen heeft te kampen met een gebrek aan zingeving. Grote godsdiensten die één god en één waarheid prediken zijn niet het antwoord. Zij leiden te veel tot uitsluiting en onderdrukking van degenen die net even buiten de lijntjes kleuren. Toch moet de leegte worden opgevuld. Of je dat moet inruilen voor een andere godsdienst die één waarheid predikt? Dan ben je weer terug bij af! Het is tijd om als westen terug te keren naar de wortels van ons bestaan. Een gemeenschappelijke noemer die voldoende ruimte biedt en waar telkens meer mensen zich door laten inspireren.
Als mens zijn wij onderdeel van de natuur. De natuur als metafoor voor het leven zelf is voor veel mensen als een bron van zin. Om zin en doel te ervaren is structuur en orde belangrijk. De natuur biedt in het westen een prachtig ritme om mee te leven; de cirkel van de seizoenen. Kijk om je heen. Leef met de seizoenen mee. Verwelkom en neem afscheid tijdens het wisselen van de seizoenen. Je gaat daardoor dichter bij het leven staan en ervaart meer orde en structuur. Geen wonder dat het jaarwiel of cirkel van de seizoenen, dat al bestaat sinds de oude Kelten, voor telkens meer mensen en vooral ook jongeren een inspiratiebron is.
De natuur biedt ook voldoende ruimte voor spiritualiteit. Veel mensen ervaren mystiek in de natuur. Het zijn van die momenten dat je voelt dat het leven meer en groter is dan jezelf. Anderen gaan verder en laten zich inspireren door oude godsdiensten welke ze op een moderne manier opnieuw vorm geven.
Het westen is Germaans en Keltisch
We hebben ons ontworsteld aan een samenleving met één god en één waarheid. We zijn vervallen tot een samenleving zonder zin en doel. Maar de samenleving van ‘zoek het lekker zelf maar uit’ daar is het Avondland nu wel klaar mee. Daarmee is er in de westerse cultuur een leegte en ruimte ontstaan die om invulling vraagt.
Onze oorsprong en ons doel van leven ligt bij de natuur zelf. Wij zijn onderdeel van de natuur. Het lijkt er nu voor het eerst op dat de westerse cultuur schoorvoetend naar haar oorsprong terugkeert. Er is telkens meer belangstelling voor oude culturen die veel dichter bij de natuur stonden dan wij. Met nieuwe vormen en met nieuw elan, dat zeker.
Van oorsprong wonen en vooral Germanen en Kelten in west Europa. Deze oude culturen hadden een rijke traditie. De Germaanse en Keltische wortels zijn nooit helemaal verdwenen in het westen. Het wordt tijd om in te zien dat het Avondland een eigen spirituele traditie kent. De magie van het leven, het ritme van de seizoenen en de manier waarop we in het westen (langzaam weer meer) aandacht mogen hebben voor een spirituele kijk op de natuur of het leven zelf.
Tarot en zingeving
Wanneer je op zoek bent naar jezelf. Wanneer je meer inzicht wil in het hoe en waarom van jouw leven. Wanneer je spiritueel en zingevend wilt groeien. Ik gebruik tarotkaarten veel bij levensvragen. De tarot is een hulpmiddel om je inzicht te geven in het leven. Tarot kan je laten zien hoe je geïnspireerder kunt leven. Tarot biedt perspectief om weer een horizon en een doel in het leven te schetsen.
