Keltisch jaarwiel of levenswiel een uitleg

Leven in Harmonie met de Natuur

Het Keltisch jaarwiel, ook wel het Keltisch levenswiel genoemd, is voor mij een van de meest tot de verbeelding sprekende elementen uit de Keltische folklore. Het was voor de oude Kelten een seizoenenkalender die de hele cyclus van de natuur, de landbouw, maar ook het leven en de dood symboliseert. Het is een diepgaande manier om tijd te ervaren, een die we in de moderne wereld steeds meer lijken te missen.

De Moderne Tijd: Een Lineaire Benadering

In het moderne westerse Avondland zien we tijd als een lijn die van het verleden via het heden naar de toekomst gaat. Je leeft maar één keer, en elke kans die je krijgt, moet je grijpen, want misschien komt hij maar eenmaal langs. Deze lineaire tijdsbeleving heeft de neiging mensen haastig en ongedurig te maken. Ieder moment in het leven komt tenslotte maar één keer voorbij! Juist dan is het lastig om in het nu te leven. Je blikt snel terug op wat je gedaan hebt – heb je wel bereikt wat je wilde bereiken? Of je kijkt juist vooruit naar wat nog moet komen. De kiem voor de toekomst ligt immers in het nu. Nu moet je naar school voor een goede toekomst, nu moet je sparen om later geen armoede te hebben. Het is geen geheim dat het voor ons, bewoners van het moderne westen, moeilijk is om niet in het verleden te blijven hangen, of juist de toekomst na te jagen.

De Oude Keltische Samenleving: De Cirkel van Tijd

Ik bekijk de oude Keltische en agrarische samenleving soms door een romantische blik, hoewel ik me best realiseer dat het geen utopie was. Het leven was hard en weerbarstig. Maar één ding staat voor mij vast: de oude Kelten hadden meer rust in hun bestaan dan de moderne bewoners van het Avondland. Een belangrijk element waarin die rust werd ervaren, was de beleving van tijd als een cirkel.

De Kelten, als agrarisch volk, beleefden de tijd circulair. Alles was ingedeeld volgens een kalender gebaseerd op de seizoenen en landbouw: lente, zomer, herfst, winter. Het ritme van de tijd was gericht op het bewerken van het land, zaaien en oogsten. Een cirkel die zich ieder jaar opnieuw voltrekt. Het Keltisch jaarwiel is dan ook niet meer en niet minder dan de eeuwigdurende cirkelgang van de seizoenen. Alles op zijn eigen tijd en alles eeuwigdurend, ieder jaar opnieuw. Door naar tijd te kijken als een cirkel, wisten de oude Kelten op welk moment en op welke plaats zij in hun leven stonden. Zij leefden veel meer dan de moderne mens in het nu!

De Tijd Ervaren als een Cirkelgang: Een Keltisch Perspectief

Vanuit een Keltisch perspectief eindigt en begint het jaar niet op 31 december / 1 januari, maar met de herfst, rondom 31 oktober / 1 november. Dat is het moment dat de oogsten zijn binnengehaald en de donkere tijd van het jaar aanbreekt. De natuur gaat in rust. Deze natuurlijke rust en het ‘sterven’ van de natuur in de herfst is echter slechts schijn. Het sterven en de dood in de natuur zijn namelijk ook de kiem voor een nieuw begin.

Er wordt gewerkt, uitgerust en gevierd. Er is een vaste tijd voor alles, en het Keltisch jaarwiel of Keltisch levenswiel draait eeuwig door. In het voorjaar wordt het land ingezaaid, en zodra het land opbrengsten heeft, wordt er geoogst. Elk moment van het jaar en elk seizoen heeft zijn eigen karakter, werkzaamheden en momenten om te vieren. Op deze manier had het leven geen sleur; alles had zijn eigen tijd en wisselde elkaar af. Deze beleving van tijd staat ver af van de moderne tijdsbeleving, een schril contrast met het nu, de tijd waarin we het hele jaar hetzelfde werk doen, aardbeien eten in de winter en pepernoten kopen terwijl de zon hoog aan de hemel staat. Ik denk dat we ook vandaag nog veel kunnen leren van de Keltische en circulaire beleving van tijd.

De Acht Jaarfeesten van het Keltisch Jaarwiel

Het Keltisch jaarwiel is opgedeeld in acht belangrijke feesten die de overgang tussen de seizoenen markeren. Deze feesten, vaak geassocieerd met natuurlijke cycli en agrarische activiteiten, bieden een diepgaand inzicht in de Keltische spiritualiteit en hun verbinding met de aarde.

Samhain (ca. 31 oktober / 1 november) Samhain is het moment om de donkere tijd van het jaar welkom te heten. Tegenwoordig valt Samhain op 31 oktober / 1 november, maar in vroegere tijden zal Samhain eerder rond 1 november zijn gevierd, wanneer de late oogst was binnengehaald en de bladeren van de bomen dwarrelden. Vroeger lette men minder op de kalenderdatum en meer op de tekenen van de natuur. De christelijke feesten Allerzielen en Allerheiligen vallen ook rond dit moment, net zoals Halloween. Samhain was voor de Kelten zowel het einde als het begin van het jaar of jaarwiel. Het einde omdat de natuur nu sterft en zich terugtrekt, het begin omdat de kiem voor het voorjaar nu al is gelegd. Door einde en begin aan elkaar te verbinden, wordt de tijd als vanzelfsprekend als cirkel ervaren, een jaarwiel. Het is de ideale tijd voor introspectie en het loslaten van oude patronen. Lees verder over Samhain
Yule (rond 21 december) Yule is het Keltisch midwinterfeest en markeert het keerpunt van de donkere naar de lichte tijd van het jaar. Yule werd als lichtfeest op het donkerste moment van het jaar gevierd. In het diepst van het donker begint het licht weer te schijnen. Niet voor niets heeft de christelijke kerk de datum van het kerstfeest rond dezelfde tijd als Yule geplaatst. De symboliek van Jezus als het licht der wereld past heel goed bij de symboliek van Yule. Na Yule zal het alleen maar lichter worden, wat een krachtige boodschap van hoop en wedergeboorte uitdraagt. Lees verder over Yule
Imbolc (rond 1 februari) Imbolc valt tegenwoordig op 1 februari en is een feest ter ere van de Keltische Godin Brigid. Imbolc wordt gevierd met het vooruitzicht dat het land weer vruchtbaar wordt. Van oudsher werd er rond deze tijd gefeest en veel gegeten en gedronken, omdat de laatste wintervoorraden moesten worden opgemaakt. De temperatuur zou in het verdere voorjaar te hoog worden om al het voedsel nog langer goed te houden. In februari brengt het land nog niks op. In vroegere tijden brak er na Imbolc een tijd van soberheid aan. Het Carnaval en de vastentijd vinden hun oorsprong in Imbolc, wat de overgang naar een periode van schaarste en zuinigheid symboliseert. Lees verder over Imbolc
Ostara (rond 21 maart) Ostara valt rond of op 21 maart en is een echt feest van de vruchtbaarheid. In het woord Ostara hoor je het Engelse Easter en Duitse Ostern terug. Met Ostara wordt de vruchtbare tijd van het jaar welkom geheten. Het land kan weer worden bewerkt, de zaaitijd breekt aan en de dagen worden merkbaar langer. In veel kerken vinden we een variant van de heidense vruchtbaarheidsriten voor de landbouw terug in de biddag voor gewas en arbeid. Ostara staat voor balans, vernieuwing en de belofte van groei. Lees verder over Ostara
Beltane (rond 1 mei) Beltane viert men vandaag de dag op 1 mei en is een echt vruchtbaarheidsfeest. Van oudsher is Beltane een uitbundig lentefeest waarbij ook het bier rijkelijk vloeide. Het was een tijd om kinderen te verwekken, en vaak gebeurde dit met de uitwisseling van mannen en vrouwen van verschillende dorpen. De heidense huwelijksmoraal was heel anders dan de christelijke. Wat het Christendom als losbandig en zedeloos gedrag bestempelde, was voor de Keltische stammen van levensbelang. Beltane voorkwam inteelt en hield de stam of het dorp sterker en gezonder. De van oorsprong heidense Keltische feesten Ostara en Beltane zijn door de kerk gekuist en gekerstend tot het paasfeest. Beltane is een viering van levenskracht en passie. Lees verder over Beltane
Litha (rond 21 juni) Litha is het moment van midzomer, de langste dag van het jaar. Dag en nacht zijn hierbij symbolisch even lang, maar vanaf nu zullen de dagen korter worden en de nachten langer. Van oudsher is Litha een tijd om vuren te ontsteken als symbool voor de zon. Het is een moment om de hoogte van de zomer te vieren en dankbaarheid te tonen voor de overvloed. Lees verder over Litha
Lughnasadh (rond 1 augustus) Lughnasadh is een augustusfeest of oogstfeest. Het is nu eind juli/begin augustus, en de tijd dat het graan wordt geoogst. Een belangrijk feest, want met Lughnasadh wordt duidelijk hoe groot de voorraden voor de winter zijn. In veel kerken wordt een variant van het heidense Lughnasadh vandaag de dag gevierd als een dankdag voor gewas en arbeid. Lughnasadh symboliseert de eerste oogst en het begin van de afnemende kracht van de zon. Lees verder over Lughnasadh
Mabon (rond 21 september) Mabon wordt gevierd op het moment dat dag en nacht even lang zijn, de herfstequinox. Het is het tweede oogstfeest. Vooral de late groentesoorten en fruit en noten worden in deze tijd geoogst. Vanaf nu zal de nacht of donkere tijd langer zijn dan de dag of lichte tijd. Na Mabon is de cirkel van het Keltisch jaarwiel of levenswiel, dat begint en eindigt bij Samhain, rondgemaakt. Mabon is een tijd van dankbaarheid voor de overvloed en het voorbereiden op de komende donkere periode. Lees verder over Mabon

Het Keltisch Jaarwiel en Jouw Moderne Leven: Leven in het NU

Het Keltisch jaarwiel is een oeroude traditie, maar het kan nog steeds een diepgaande invloed hebben op jouw moderne levensstijl. Door je te richten op de natuurlijke cyclus van de seizoenen, kun je jezelf meer verbonden voelen met de wereld om je heen. Dit kan je helpen om een meer evenwichtig en duurzaam leven te leiden. Zelf merk ik dat door mij te concentreren op de verschillende fasen van het jaarwiel, ik ook meer bewust ben van mijn eigen cycli en ritmes van welkom en afscheid in het leven.

Een andere manier waarop het Keltisch jaarwiel je kan inspireren, is omdat het je helpt om van tijd tot tijd je prioriteiten te heroverwegen. In plaats van je te richten op de lineaire tijdsbeleving van de moderne wereld, kun je jezelf meer richten op de cirkelgang in de tijdsbeleving van de Kelten. Dit helpt je om je beter te concentreren op het huidige moment en minder op de toekomst of het verleden. Kortom, het draait om “leven in het NU“.

Door je te verbinden met het Keltisch jaarwiel, kun je ook werken aan gemeenschap en verbondenheid met andere mensen en met de natuur. Door samen te vieren en stil te staan bij de verschillende fasen van het jaarwiel, kun je meer verbondenheid voelen met anderen en met de natuur om ons heen. Het is een uitnodiging om de wijsheid van het verleden te omarmen en deze toe te passen in je dagelijkse leven, voor meer rust, balans en zingeving.

Bijgewerkt op 2 juni 2025