Verhalen hebben zin!

Verhalen zijn typisch menselijk. Mensen zijn immers zelf een verhaal, hun eigen levensverhaal. Geen wonder dat verhalen zo aanspreken. Verhalen geven herkenning, inspiratie maar vooral ook zin! Verhalen zijn zinvol.

Wanneer het over zingeving gaat, dan gaat het over verhalen. Of je nu oude mythen, bijbelverhalen, een sage of legende, Harry potter of de nieuwst literaire thriller leest. Het verhaal werkt en heeft een centrale en vooral zinvolle functie.

Verhalen werken

De kop boven deze alinea is niet meer dan het intrappen van een pedagogische open deur. Maar toch wil ik het wel genoemd hebben: Verhalen werken! Als docent filosofie was mijn ervaring dat een goed verhaal veel sterker was dan een goede uitleg. Natuurlijk hebben zowel verhaal als uitleg hun functie, maar het verhaal is toch veel sterker wanneer je iets duidelijk wilt maken. Mijn motto was dan ook: Als het kan, dan gebruik je een verhaal!

Inspiratie & herkenning

Een goed verhaal werkt vaak inspirerend. De toehoorder kan zichzelf herkennen en spiegelen. Of je nu een oeroude wonderlijke sage vertelt waarin de dieren spreken, of een modern realistisch verhaal dat zich afspeelt in de stad, dat maakt niet uit.

Vooral het spiegelen is in een verhaal een sterkt element. Het verhaal als spiegel voor jezelf kan een bron van herkenning en ook inspiratie zijn. Dat kan gaan over eigenschappen waar je trots op bent, maar ook over de dingen waar je minder tevreden over bent. Verhalen maken duidelijk.

Verhalen hebben een leereffect. Wanneer je jezelf in de held of misschien wel de schurk van het verhaal herkent. Of herken je jezelf in het personage dat een muurbloempje is? In een verhaal kunnen alle personages verrassend zijn. Zelf ben je prima op het rechte pad, maar je ziet ook dat het booswicht uit het herhaal hele herkenbare trekken heeft. Je kunt jezelf optrekken aan een verhaal over het onzekere verlegen muurbloempje dat zichzelf overstijgt. Ook als jezelf verlegen en schuchter bent heb je talenten die er mogen zijn. Op deze manier maken verhalen ook dingen bespreekbaar die anders moeilijk ter tafel zouden komen.

Goede verhalen zijn van alle tijden. Ik vind Harry Potter daarvan een prachtig voorbeeld. Het element van een eenzame jongen die het slecht heeft getroffen. Het lot bepaalt dat hij vanaf zijn twaalfde verjaardag kan vluchten uit zijn dagelijkse wereld. Hij zal vanaf dat moment een magisch bestaan lijden. De miskende held. Het kind dat niet wordt gezien. Juist deze persoon heeft vervolgens de sleutelrol in het verhaal. Het verhaal begint echt als een kinderboek maar ontspint zich in een aantal delen tot een complex verhaal dat alle leeftijden aanspreekt. Een verhaal over de strijd tussen goed en kwaad die bijna nergens zwart wit is. Het leven dat zich ontwikkelt van kind naar jong volwassene. Het zijn elementen en een strijd die heel herkenbaar zijn en die je in veel goede verhalen terugvindt. Ook moderne verhalen hebben inhoud en zin.

Troost

Verhalen kunnen ontzettend troostrijk zijn. Dat geldt zeker niet alleen voor verhalen met een goede afloop. Neem de legende van de Kinderen van Lir. Een dramatisch verhaal dat veel menen beroerd en troostrijk vinden ondanks dan het een treurig is verhaal en dramatisch afloopt.

De kinderen van Koning Lir wekken oprecht medelijden. Ze worden betoverd door een boosaardige stiefmoeder en hebben nadien een erbarmelijk bestaan. De kinderen van Lir is bepaald geen kinderachtige vertelling. Thema’s over goed en kwaad, hoop en wanhoop, het verstrijken van de tijd. Het komt op een gelaagde en mooie manier aan de orde. Ondanks de wonderlijke en magische gebeurtenissen kun je toch herkenning hebben. Strijd en opoffering spelen een belangrijke rol. Het verhaal gaat ook over vergankelijkheid en het verleden dat nooit meer terug zal komen. Het loopt verhaal loopt zoals gezegd niet goed af met de kinderen van Lir. Verrassend genoeg betekent dit niet dat het kwade heeft gewonnen. De kinderen van Lir is een zingevend en troost biedend verhaal. Het zadelt je niet op met een onmogelijke idylle. Het verhaal vertelt dat het leven niet altijd eerlijk is en soms gewoon gemeen. Toch biedt het verhaal ook uitkomst en uiteindelijk zelfs hoop.

Verhalen zijn zinvol

Verhalen zijn zinvol en zin gevend voor mensen. Verhalen geven herkenning. Verhalen vertellen over hoop en vertrouwen. Verhalen geven troost. Het maakt niet uit of je jong of oud bent. Het maakt niet uit of het over je eigen levensverhaal gaat, een goed boek, een verteld verhaal of…….

Het mooie van verhalen is dat een verhaal op een vrije manier betekenisgevend is. Geen wonder dat de grote wereldgodsdiensten allemaal draaien om “het verhaal”. Verhalen geven zin aan de dingen des levens. Verhalen doen zoveel meer dan uitleggen alleen. Het mooie van een verhaal is, dat het geven van betekenis, vooral bij de lezer of luisteraar ligt. Een verhaal laat ruimte aan de toehoorder om er zelf iets mee te doen. Dat is wel iets dat veel godsdiensten nog van het en vooral oop hun eigen verhaal kunnen leren; ruimte en vrijheid!

Dat kan ontroering zijn als een verhaal je raakt. Dat kan onverschilligheid zijn als het gewoon een stom verhaal is. Het kan ook inspirerend zijn en aanzetten tot actie! Een verhaal kan aanzetten tot nadenken. Verhalen stellen maatschappelijke thema’s en morele dillema’s aan de orde. Je kunt je verrijkt voelen door een verhaal, omdat het verhaal iets van de zin en het doel van het leven laat zien.

Maar in alle spreken over zin en waarde, mag een verhaal naar mijn mening als verhalenverteller,vooral mooi en boeiend zijn. Gewoon vermaak. Even ontsnappen aan de wereld van alledag. Even wegdromen.

Het verhaal als vertelling

Van oorsprong zijn alle verhalen verhalen vertelde verhalen. Pas na de uitvinding van het schrift gingen mensen verhalen opschrijven.

Met het op schrift stellen van een verhaal kun je een verhaal behouden. Maar door het opschrijven van een verhaal raak je ook iets kwijt. Het vertelde verhaal heeft veel meer dynamiek dan een verhaal op schrift. Vertelde verhalen veranderen ook met de tijd. Vertelde verhalen gaan met hun tijd mee. Dat is een voordeel. Het verhaal en zeker volksverhaal veranderd door de tijd maar het blijft daardoor ook levend. Wanneer je een verhaal opschrijft dan is het gestold en veranderd het niet meer.

Verhalenvertellers vertellen hetzelfde verhaal ook vaak op verschillende manieren. Het is maar net wie er in het publiek zit. Voor kinderen van groep acht van de basisschool vertel je een verhaal anders dan voor de jongeren van vier VWO. Dynamiek en verandering houdt een verhaal boeiend en levend. Een verhaal vertellen lijkt in die zin op traditie. Tradities die stollen en niet meer veranderen zijn op een zeker moment achterhaald en raken in ongebruik. Alleen tradities die meebewegen op de tijd en met de mensen die in de traditie staan kunnen levend blijven.

Verhalen zijn van alle tijden. Ook vandaag zijn verhalen belangrijk, geven betekenis, troost en bieden zin. Mensen hebben behoefte aan verhalen. De reden hiervoor is eenvoudig en in de titel van dit schrijven gegeven: verhalen hebben zin!